‘Een dramatisch voorbeeld van een onbetrouwbare regering’

Door de huidige opstelling betreffende een groep Afghaanse bewakers, verliest Nederland veel internationaal aanzien en brengt het wellicht de levens van onze eigen mensen in de toekomst in gevaar. Dat zei VBM-voorzitter Jean Debie op 14 oktober tijdens een Rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over Afghaanse bewakers die voor Nederland werkten.

Eind 2023 had de Tweede Kamer een motie aangenomen, óók gesteund door Omtzigt, de VVD en BBB, over dit onderwerp. Daaropvolgend besloot het kabinet Rutte IV om een beperkte groep bewakers (168) alsnog naar Nederland te halen. Dat besluit werd vervolgens door het huidige kabinet teruggedraaid.

Jean Debie was uitgenodigd in de Kamer om te spreken over de kwestie. “Meer dan 30.000 militairen hebben gedurende 20 jaar hun bijdrage aan de missie in Afghanistan geleverd; 27 militairen zijn hierbij gesneuveld en honderden raakten (zwaar) gewond of liepen het posttraumatisch stresssyndroom op, waarmee zij dagdagelijks kampen. Ook een (onbekend) aantal tolken en bewakers sneuvelde of werd vermoord door de Taliban” begon de VBM-voorzitter.

Opvallend genoeg waren alleen Kamerleden aanwezig van NSC, D66, ChristenUnie, GL/PvdA, Volt, CDA en de Partij voor de Dieren. Namens de coalitie was dus uitsluitend NSC aanwezig: VVD, PVV en BBB lieten verstek gaan.

Jean Debie ging verder: “Om de veiligheid van Nederlandse militairen te vergroten en de slagingskans van de missie te vergroten nam de Nederlandse regering Afghaanse tolken en beveiligers in dienst of kocht diensten in via ‘contractors’. Dat laatste deden alle landen. Voor de Afghanen die voor ons werkten betekende dit dat zij en hun gezin door de Taliban werden gezien als collaborateur en op hun dodenlijst kwamen te staan. De Nederlandse regering en de Tweede Kamer waren hiervan op de hoogte en dragen dus ook een verantwoordelijkheid om de veiligheid van tolken en bewakers te waarborgen.”

Herhaalde oproepen

Jean Debie vertelde hoe in het afgelopen decennium (onder andere) de defensievakbonden bij de regering en de Tweede Kamer indringend hebben opgeroepen om bescherming te bieden aan deze loyale Afghaanse medewerkers en hun gezinnen. Dit uiteraard mede namens hun leden, onder wie vele veteranen. De Afghaanse medewerkers hebben immers met gevaar voor eigen leven veiligheid en ondersteuning geboden aan onze militairen.

Jean Debie: “Begin 2021 ontvingen de defensievakbonden via hun leden steeds vaker bezorgde berichten dat de Taliban oprukte en Afghaanse oud-medewerkers en hun gezinnen in levensgevaar verkeerden en op de vlucht sloegen. Een aantal van hen was al door de Taliban vermoord. Deze informatie bereikte ook het ministerie van Defensie, via de Nederlandse Commandant Taskforce. Ook de plaatsvervangend ambassadeur in Kaboel lichtte de ministeries in dat de situatie snel verslechterde. Dat staat allemaal te lezen in het rapport van de commissie Ruys.”

In april 2021 hebben de defensievakbonden de toenmalige minister van Defensie Ank Bijleveld met de hoogste urgentie opgeroepen om tolken te evacueren naar Nederland. Die mogelijkheid was er ook al nadat in 2019 de motie Belhaj was aangenomen. Vanuit de minister kwam té weinig actie, waarna er een overleg tussen defensievakbonden en Tweede Kamerleden plaatsvond. Daarmee werd de roep om dringend actie te ondernemen om tolken en (wat later) ook de beveiligers te evacueren verbreed naar alle verantwoordelijke bewindslieden.

Jean Debie: “Op 1 juni 2021 stuurden wij een brief aan minister-president Rutte en aan de secretaris-generaal van de NAVO, de heer Stoltenberg. We verzochten met een brede internationale alliantie om in NAVO-verband snel actie te ondernemen en de mensen die voor ons werkten/gewerkt hadden in veiligheid te brengen. Actie bleef ook hier uit!
Samen met Afghanistanveteranen zijn wij zelf in Afghanistan mensen gaan benaderen, omdat Defensie zelf haar administratie niet op orde had wie er wel/niet voor ze had gewerkt. Andere landen zoals Frankrijk en Duitsland evacueerden hun tolken en bewakers al veel eerder.
Had de regering Rutte voor de zomer van ‘21 alle signalen serieus genomen en sneller geacteerd, dan zaten wij hier vandaag niet!”, zo hield de voorzitter de aanwezige Kamerleden voor.

Uiteindelijk viel Kaboel en hebben Nederlandse special forces met groot gevaar voor hun eigen leven grote inspanningen geleverd om onder andere tolken, beveiligers en Nederlandse burgers te evacueren. “De regering was echter laks bij het uitvoeren van de motie Belhaj, veranderde de spelregels steeds en daar werden vooral de bewakers, ook van de ambassade de dupe van”, stelt Jean Debie vast.

Volgens de VBM zou het een dramatisch voorbeeld zijn van een onbetrouwbare regering én een falend parlement, als deze morele plicht, deze ereschuld niet wordt nagekomen. Vele Afghanistanveteranen zijn hierover buitengewoon boos, zegt Jean Debie: ”No man left behind heeft voor hen namelijk wél veel betekenis. En die ereschuld zou los moeten staan van de politieke samenstelling van het kabinet. Naast een ereschuld heeft de Nederlandse overheid als voormalig werkgever óók een zorgplicht om de laatste groep bewakers naar Nederland over te brengen. Ik roep de regering op om alles in het werk te stellen om hen naar Nederland over te brengen, omdat ze in gevaar zijn! Bedenk dat het ook voor toekomstige missies noodzakelijk zal zijn om lokale tolken en beveiligingsmedewerkers in te zetten. Door de huidige opstelling brengt Nederland wellicht de levens van onze eigen mensen in de toekomst onnodig in gevaar.”