Een parate krijgsmacht in een weerbare maatschappij

Het kabinet heeft voor de eerste keer in samenhang uiteengezet wat nodig is om de geopolitieke ontwikkelingen het hoofd te bieden. De internationale veiligheidssituatie is de afgelopen jaren sterk verslechterd en dit raakt Nederland.

De veiligheidsdiensten geven aan dat als gevolg van de Russische oorlog in Oekraïne het voor het eerst in lange tijd reëel is dat Nederland via de collectieve verdedigingsclausule in het NAVO-verdrag (‘artikel 5’) direct betrokken raakt bij een grootschalig gewapend conflict. Ook de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) stellen in hun recente adviezen dat de tijd waarin Nederland zich niet of nauwelijks zorgen hoefde te maken over de weerbaarheid van de maatschappij, voorbij is.
Een militair conflict wordt in de regel voorafgegaan door hybride dreigingen: sabotage, heimelijke beïnvloeding en (cyber)spionage. Gezien de ernstige ontwikkelingen in het huidige dreigingsbeeld, moet Nederland er serieus rekening mee houden dat de grens van een gewapend conflict wordt genaderd. Ruslands optreden en agressie tegen Oekraïne vormen daarbij de grootste risico’s. Rusland heeft in China een bondgenoot in de (geopolitieke) systeemrivaliteit met het Westen. Van China gaat bij uitstek een (heimelijke) hybride dreiging uit tegen onze nationale veiligheid.
Ook Noord-Korea en Iran hebben een (toenemende) actieve rol in de dreiging. Zo blijft Noord-Korea raketten ontwikkelen. Enerzijds intercontinentale ballistische raketten en anderzijds korteafstandsraketten die het aan Rusland levert. De toenemende betrokkenheid van deze staten geven een mondiaal karakter aan het conflict.

Sabotage

Waar eerder vooral digitale aanvallen werden uitgevoerd met spionage en verkenning als doel, tonen recente gevallen van brandstichting en dergelijke in onder andere het Verenigd Koninkrijk, Polen en de Baltische staten aan, dat actoren bereid zijn om daadwerkelijk tot fysieke sabotage over te gaan, zoals sabotage van satellietcommunicatie-systemen in Europa.
Van alle cyberdreigingen heeft digitale sabotage potentieel de grootste impact op de Nederlandse samenleving, omdat die bij uitstek kan leiden tot ernstige verstoringen van (de voorbereidingen voor) militaire operaties, grote economische schade en maatschappelijke ontwrichting. De AIVD en de MIVD hebben de grootste hybride en militaire dreigingen voor Nederland inzichtelijk gemaakt in de publicatie ‘Dreigingsbeeld militaire en hybride dreigingen’. In deze publicatie staan de dreigingen van dit moment en hoe deze zich mogelijk in de nabije toekomst kunnen ontwikkelen. De inlichtingendiensten zagen verschillende buitenlandse cyberoperaties, waaronder Russische en Chinese, die gericht waren tegen Europese en NAVO-bondgenootschappelijke doelwitten. Sommige van deze cyberoperaties zijn waarschijnlijk uitgevoerd met als doel een digitale positie binnen vitale infrastructuur te creëren, om deze op een later moment te kunnen saboteren.

Samenleving moet functioneren

Onze samenleving en economie moeten ook onder uitzonderlijke omstandigheden blijven functioneren. Daarom zijn adequate voorbereidingen en versterking van de weerbaarheid van overheid, bedrijven en burgers nodig. Het bereiken van dit doel, een parate krijgsmacht en een weerbare maatschappij, is echter een behoorlijke opgave.
Twee ministeries, namelijk het ministerie van Defensie en het ministerie van Justitie en Veiligheid, coördineren de overheidsbrede inzet en maatschappijbrede aanpak om dit doel te bereiken. Uiteraard werken ook alle andere departementen mee, met één gezamenlijk doel, maar ieder vanuit hun eigen beleidsverantwoordelijkheid.
De regie voor versterking van de veiligheid ligt bij de overheid. Maar voor een veilige en weerbare maatschappij is ook de inzet en betrokkenheid van veel verschillende maatschappelijke partners nodig.
De opgave om tot een weerbare maatschappij te komen, is uitgewerkt in de ‘Weerbaarheidsopgave - Versterken van weerbaarheid in het licht van militaire en hybride dreigingen’.
De weerbaarheidsopgave bestaat uit zes pijlers langs twee sporen: maatschappelijke weerbaarheid en militaire paraatheid. Er is een weerbaarheidsanalyse gemaakt op basis van een dreigings-en conflictscenario en met behulp van geleerde lessen uit het Oekraïne-conflict en een internationale vergelijking. Op de tekortkomingen die zijn geïdentificeerd, is aanvullende inzet nodig. In de analyse is ook de noodzakelijke inzet op zeven NAVO Weerbaarheidsdoelen meegenomen.
In 2025 volgt een aanvullende Kamerbrief met daarin de eerste concrete beleidsinzet van het kabinet om de weerbaarheid te vergroten. Vanwege de omvang van de totale opgave is een stapsgewijze aanpak noodzakelijk.

Klik hier voor de betreffende documenten:
Dreigingsbeeld militaire en hybride dreigingen
Weerbaarheidsopgave - Versterken van weerbaarheid in het licht van militaire en hybride dreigingen